د. پژواک کوکەبیان
بۆچی ئێران دەگەڵ سەرۆک کۆماربوونی بەرهەم ساڵەح کۆکە ،بەڵام قەت ئیزن بە پەرەی دەستەڵاتی سیاسی مەلا بەختیار نادا؟
لێرە چەند تەوەرێکی بنەڕەتی لە مەڕ ئاناڕشیسمی سیاسی کورد بە کورتی باس دەکرێ ،لە داهاتوودا تەیارتر دەکر.
۱- ئەرێ ئێوە دەزانن بۆچی ئێران دەگەڵ سەرۆک کۆماربوونی بەرهەم ساڵەح کۆکە ،بەڵام قەت ئیزن بە پەرەسەندنی دەستەڵاتی سیاسی مەلا بەختیار نادا؟
چونکوو جەماوەرێکی نیزامی”تۆبڵێ عەشیرەت” لە خەڵکانی کەڵهوڕ،خانەقین،گۆران، لەک و کرماشان هەمووی دەبنە هێزی پێشمەرگەی مەلا بەختیار،بەڵام کاک بەرهەم ساڵەح بێ پشتیوانە. هەر بۆیەش دەبێ خۆی بە بڕۆکڕاسی دەوڵەتی دەستکردی عێڕاق (بریتانیا و ئیڕانەوە) هەڵواسێ. مەلا بەختیار بە یەک بانگەواز دەتوانێ ئەرتەشێکی ١٥٠،٠٠٠ کەسی لە خەلكی ئەو ناوچانە ساز بکا ،کە نەک ئێران ،بگرە ئەمریکاش دەترسێنێ. ئێران و ئەربابەکانی هێندە بۆ دوورخستنەوە و هەڵاواردنی مەلا بەختیار پێداگریان کردووە بگرە تەنانەت تێکچوونی پەیوەندی لەگەڵ بنەماڵەی تاڵەبانیشی لێکەوتۆتەوە”بەعەڕەبی کردنی توزخورماتوو،خانەقین،بەشیعەکردنی فیندامەنتالیستی کەڵهوڕ،،بومەلەرزەی کرماشان و دەوروبەریشی پێزیاد کەن. مەبەستی سەرەتایی ئێران و ئەربابەکانیشی ،فەوتاندنی دەستەڵاتی جەماوەری کرماشان و “بەشی سەوز-سلێمانی” دەبێ ،مەبەستی دواتر ناوچەی زەردە “هەولێر”. هەموو توانای ئێران و لایەنگرانی، بەرهەمهێنانی ئاناڕشیسمی سیاسی لە عەقڵییەتی دەسەڵاتی کوردی دایە.
۲-گرێبەستی کۆمەڵایەتی بێ پێکهاتەکان و دەوڵەت
کۆمۆنیسم یانی نکۆڵی و سڕینەوەی خاوەندارییەتی وپەیوەندی دەگەڵ جوغڕافیا،پچڕانی پەیوەندی ئینسان لە زەوی ،خاک و وەتەن ،کەچی ئاناڕشیسم یش هەر لە قوماشێکە وەک کۆمۆنیسم.واتە داماڵینی دەستەڵات و خاوەندارێتی لە حەقیقەت ،و دابەشکردنی تێگەی حەق بە سەر سەروەت ،خاک و جوغڕافیا دا ،بە واتایەکی تر “غەش” لە جۆری ئەویتر.
کۆمۆنیسم پڕۆژەیەکە بۆ فەوتاندنی حاکمییەتی ئابووری یەک نەتەوە و ئاناڕشیسم پڕۆژەیەکە بۆ فەوتاندنی سەربەخۆیی سیاسی ،ئاناڕشیسم لە رۆژهەڵات یانی تێکە ولێکە و بێ سەرە وبەرەیی بۆ دانیشتۆان وڕەخساندنی دەرفەتی تاڵان و دەست و گوێبڕین بۆ هێزەکانی دەرەکی.
نموونەی ئاناڕشیسم هەمان گرێبەستی کۆمەڵایەتی ڕۆژاوا ،دێموکڕاسی بێ پێکهاتەکان،کیبووتزی ئیسڕائیلی ،کۆمیونی کۆمۆنیستی .هەرهەموویان دەستدرێژی بە کەڕامەت و مافمەندی ئینسانەکانە.مافمەندی یانی دان پێدانان بە بوونایەتی حەق و بە فەرمی ناسینی ئەو.
ئاناڕشیسم هەر ئەوکۆمۆنیسمە سیاسییەیە.لەڕاستیدا ئاناڕشیسم ،یانی کەسایەتی قەڵب”غەش” ،هەلومەرجێکی نە ڕەش و نە سپی ،سەرلێشێواوی و بە فەرمی نەناسین .
دەزانن دوژمنی سەرەکی وڵاتانی ڕۆژاوا لە ڕۆژهەڵاتی ناوین دا چییە؟ شیرکەتی نەوتی دەوڵەتی، دەولەت ڕێگری له دزینی نەوت ئەکات.
ئەگەر دەوڵەتی هەنووکەیی عێڕاق حاکمییەتی “sovereignty” بە سەر نەوتی خۆیدا بوایە ،ئیزنی بە گرێبەستەکانی تاڵانکارانە و دڕێژەی هەژاری گشتی لەکۆمەلگادا نەدەدا. ئاناڕشیسم بە ڕواڵەت بە مەبەستی ڕاگەیاندنی فەوتانی دەوڵەت و لێکترازانی دەستەڵات، خۆی تێدەخزێنێ ،بەڵام هەر وەک ئاسەواری کۆمۆنیسم بە سەر ئابووری ،ئاسەواری ئاناڕشیسم بە سەر پیکهاتەکانی سیاسی ،فەوتاندنی سەربەخۆیی سیاسی یە.
بەڵێ دروسته دەولەتی سەدام دیکتاتۆر و سەرەڕۆ بوو ،بەڵام خاوەن پێکهاتەگەل بوو ،جارێکیان تورکەکان هەڕەشەی هەڵبڕینی ئاوی دجلەیان لێکرد و سەدام یش پێی گوتن ،من بارانی موشکتان بە سەردا دەبارێنم ،ئەگەر لە ماوەی ٤٨ کاتژمێردا ئەوەی پەسەندتان کردووە هەڵینەوەشێننەوە. تورکەکان بێ یەک ودوو ئەو یاسای پێشویان سڕێوە و هەڵیانوەشاندەوە. هەر ئەو تورکە دەستدرێژکەرە و لەخۆباییەی ئێستا.
هەموو تەقەلای ئێران لە ڕۆژاوای کوردستان ئەوە دەبێ کە کورد، بە ئستاتوسی سیاسی نەگا و ئاناڕشیسمی بە شێنەیی هەر وەک خۆرە هەموو تێکۆشەران ،ئیرادە ،خۆشەویستی کۆمەڵایەتی و هیوا بە دوارۆژی کورد بفەوتێنێ. ئەگینا ئەو گشتە هێزە کێ ولە نێو کام نەتەوە دا بینراوە؟
یای ئیلهام ئەحمەد لە کۆنگرەی ئەمریکا دا دەڵێ: ئێمە دەوڵەتمان ناوێ ،ئەرێ ئەو نازانێ کە ئەگەر دەوڵەتیان هەبێ ،تورکییە ناتوانێ ،هەڤالەکەی، ژنەڕاڵ مەزلووم عەبدی تێرۆر بکا، هەر لەبەر ئەوە کە دەزانێ هەزینەی سیاسی قورسی دەبێ وگران لە سەر تورکەکان دەکەوێ . ئێوە هیچ دەزانن تێرۆری وەلیعەهدی سەربستان، بوو بە هۆی دەستپێکی شەڕی یەکەمی جیهانی ؟
ئەرێ ئێوە دەزانن کە ڕێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکان هەر سەبارەت بەوە پێکهات، کە هیچ وڵاتێک نەتوانێ هێرش بکاتە سەر وڵاتێكی تر و داگیری بکا مەگەر بە ئیزنی چەند وڵاتی ریش سپی “پێنج ئەندامی دائیم”ی ئەو ڕێکخراوەیە.
ئێستا و هەلومەرجی هەنووکەیی عێڕاق ، دەقیقەن ئاکامی ئاناڕشیسم ،دێموکڕاسی بێ پێکهاتەگەل و گرێبەستگەلی کۆمەلآیەتی بێ پێکهاتەگەلە. ئەوە هەر ئەوشتەیە،کە ئێران،بریتانیا و بەرەی گلوبالیستەکان دەیانەوێ.
.
٣-بە دەستەڵاتبوونی نیزامی عەشیرەتی پ ک ک وبێ دەستەڵاتی سیاسی ڕۆژاوای کوردستان
چ جیاوازییەک لە نێوان دەمارگرژی تاقمی گریلای پ ک ک و دەمارگرژی عەشیرەتی باشوور دا هەیە ،مەگەر هەر ئەوەکە، یەکیان کەمێک کۆنتر و بەتەمنترە. ئەگەر ئەو دەمارگرژییەی تاقمی پ ک ک مەزنایەتی هەیە ،بۆچی بۆ باقی هێزەکانی تری مێزوپۆتامیا نەبێ ؟ لەئاکامدا بەوە دەگەین ،بەهێز بوونی تاقم / عەشیرە لە ڕۆژهەڵاتی ناوینی بێ پێکهاتە، قازانجی تێدایە. بۆیە سەرچاوەی بێ هێزی سیاسی ڕۆژاوای کوردستان ،لە بێ هێزی فەرهەنگی ،سیاسی و خوێندنەوەیی لە مەڕ دەوڵەت ،پێکهاتەگەلی ئابووریدایە.
ئامانجی پێکهاتنەکانی ئەو دوایییانەی “عەفرین ،ڕۆژهەڵاتی فیرات” هەمووی فەوتاندنی هێزی جەماوەری پ ک ک وتەواوی بازنەی سەر بە ئەو لە ڕۆژئاوای کوردستانە، چونکوو هەر لە سەرەتاوە دەستەڵاتی سیاسی،هیچ بیرۆکەیەکیان نەبووە، دەستەڵاتی شەڕکەرانەی جەماوەری پ ک ک ،یەک دەوڵەتە، هەر وەک هی پارتی یەک دەوڵەتە ، ی پ گ خۆی ئەرتەشێکی یەک دەوڵەتە ،ئەگەر بزانێ چلۆن نیوەکەی تری سیاسی لێزیاد بکا.
کورد ،هەڵگری نەخۆشییەکی سیاسی یە و تووشی سەرلێشێواوی بووە ،ناوی ئەو نەخۆشی یەش ئاناڕشیسمە
لە ڕۆژهەڵاتی ناوین ،دەستەڵات له دەستی دێموکڕاسی ،قانوون و پیکهاتەگەل نین،بەڵکوو دەستەڵات، یانی جەماوەری کۆکراوە لە جوغڕافیایەکی دیاریکراو بە سەربەخۆی سیاسی یەوە.
He is the author of Cocolonialism, the book about new multi-dimensional international take-over of countries and how near colonizer and far colonizer has taken over the mind, land, institutions and monetary systems of majority of countries. In the economics, his works are focused on complementary and parallel currency systems. His main paper is on "Black Currency of Middle Ages and Case for Complementary Currency" and his PhD thesis is about countercyclicality of secondary currency in a small economy.
- سلطنت و فراموشی ترور رهبر کورد - 03/13/2023
- بیتکوین یا رەمزدراو چییه ؟ - 04/13/2021
- ٥٠٠٠ سال جدایی ژنتیک گروەهای اتنیکی در جغرافیای ایران - 02/03/2020