گۆڕانی سەنتەری هێزی‌کوردستان لە باشوور بۆ ڕۆژئاوا

د. كامەران مەنتك
٨/١/٢٠٢٥

(تێبینی: ئەم بابەتە زنجیرە وتارێكە دەربارەی گۆڕانی سەنتەری هاوسەنگ هێز لە كوردستان و خوێندنەوەیەكە بۆ ئەو گۆرانكارییانەی لە ناوچەكە روودەدەن، پێویستە بە شێنەیی بیخوینییەوەو لە بڕیاردان پەلەنەكەی، تا زنجیرەكە تەواو دەبێت، ئەگەر هەر سەرنجیك و پێشنیارێكت هەبێت، بەسوپاسەوە وەردەگیرێت)

گۆڕانكارییەكان لە هاوسەنگی هێزی جیهانی لە قۆناغێكی زۆر هەستیارو مەترسیداردایە، ئەو شەڕە راگەیاندنەی دەكرێت، بۆتە هۆی زۆرینەی خوێندنەوەكان بۆ ئەو دۆخە نوێیە لەسەر بنەمای ئەو زانیارییە ناتەندروستانە بێت، كە وەك بەشێك لە شەڕ و فریودان و بەڵاڕێدابردنی خەڵك بەكاردەهێنرێت، ئەمە وایكردووە جۆرە فەوزایەك دروست بێت، گەڕەولاژەیەكی سیاسی و هزری وا بێتە بەرهەم، كاریگەرییەكی ترسناكی لەسەر شێوازی بیرركردنەوەو پڕۆسەی بڕیاردان هەبێت، ئەوەی وایكردووە ئەو دۆخە زیاتر ئاڵۆزبێت، ئەو سوپا لە دەستەبژێرە ساختەیەیە، كە وەكو فابریكەیەكی ژەنگاوی رۆژانە هەواڵ و شیكردنەوەی ناڕاست بڵاو دەكەنەوەو زیاتر سەر لە خەڵك دەشێوێنن و راستییەكان دیزە بەدەرخوونە دەكەن، بەڵام جارێكی تر، وەك هەموو نووسینەكانی تر جەخت لەسەر ئەوە دەكەینەوە، كە ئەگەر بمانەوێت لەو گۆڕانكارییانە تێبگەین و پێگەی كوردستان لەدوو توێی ئەو ململانێیانە جیهانی و هەرێمییەدا دەست نیشان بكەین، دەبێت بگەڕێینەوە بۆ جیوستراتیژیاو خودی ئەو جولانەوانەی لەلایەن كەسایەتییە واتاییە نێودەوڵەتییەكانەوە، واتە ئەو یاریزانانەی لەسەر تەختەی جیهانی و هەرێمیدا كاردەكەن، نەك ئەو لێدوان و بەیاننامەو شیكردنەوانەی دەكرێن و بڵاو دەكرێنەوە، ئەمە یارمەتیمان دەدات زیاتر و واقعیانەتر لە رووداوەكان تێبگەین و هەڵوەستەیان لەسەر بكەین.

لەو روانگەیەوە، ئەگەر سەیری دۆخی ئێستای كوردستان بكەین، ئەو دیمەنە جیۆستراتیژییەمان دەكەوێتە بەرچاو، کە گۆڕانکارییەکان لە دووبەشی باشوور چڕ بۆتەوە, باشوورى ناوەڕاست, واتە هەرێمى کوردستان و باشوورى رۆژئاوا, واتە رۆژئاواى کوردستان, لە باشوورەوە، مەبەستم لە باشووری جوگرافیای كوردستانی گەورەیە، كە لەسەر دەریای سپی ناوەڕاست درێژ دەبێتەوە، تاوەكو دەگاتە سەر كەنداو، بەشێوەیەكی فەرمی و دانپیانراو لەژێر چەتری سێ دەوڵەتی جیاوازدا دەژیت، رۆژهەڵات لەژێر دەستی ئێراندایە، باشووری ناوەڕاست لە چوارچێوەی دەوڵەتی ئێراق و باشووری رۆژئاواش لە چوارچێوەی دەوڵەتی سوریادایە. بەشی باشووری رۆژهەڵات، وەكو هەموو قۆناغە چارەنووس ئامێز گەورەكانی سەدەی بیستەم، لاتەریك كراوە، بۆ نمونە لە هەردوو جەنگی جیهانی یەكەم و دووەم لەبەرئەوەی ئێران بەشێوەیەكی فەرمی نەچووە ناو جەنگەوە، ئەگەرچی بووە گۆڕەپانی سەرەكی جەنگ، بەتایبەتی لە جەنگی یەكەمدا بۆیە لەرێكەوتنامە نێودەوڵەتییەكاندا باسی ئەو پارچەیە ناكرێت، بۆ نمونە لە پەیماننامەی سیڤەرو لۆزاندا بەهیچ شێوەیەك باسی رۆژهەڵاتی كوردستان نەكراوە، لە جەنگی دووەمدا ئەگەرچی تا رادەیەك قەوارەیەكی سیاسی لە مهاباد دروست بوو، بەڵام لە ساڵێك زیاتر نەیتوانی بژی و نەخشەی سیاسی دوای جەنگی یەكەم جارێكی تر خۆی فەرزكردەوەو مەسەلەی سەروەری بۆ دەوڵەتان گەڕایەوە ناو فەرهەنگی سیاسی و ئەو دەوڵەتە ناوەندیانەی كوردستانیان بەسەر دابەشكرا جارێكی تر بەهێز كرانەوە.
هەرچی هەرێمی كوردستانە، لەدوای جەنگی یەكەمەوە خراوەتەوە نێو هاوسەنگییەكی هێزی زۆر ئاڵۆزەوەو بەردەوام بەسەنتەر كراوە بۆ ئەو بزووتنەوە رزگاریخوازییە ساختەیەی، كە لەو بەشەدا گوزەراوە, بۆیە تا بەكۆتا هاتنی شەڕی ساردیش، ئەو بەشە سەقامگیرییەكی ئەوتۆی بەخۆیەوە نەبینی و هەمیشە وەك ناوچەیەكی تامپۆنی لەلایەن، هەردوو جەمسەری سیستەمی جیهانییەوە بەكاردەهات، لەهەموو حالەتەكاندا باشوور بووە ئەو بنكەیەی، كە ئیدارەی بزووتنەوەی كورد بكات، وەك لەمێژووی مەدرەسی و باوى كورد نووسراوە، لەبەرئەوەی وەك دواتر دەركەوت، ئەو بەشە نەك سەركردایەتی بزووتنەوەی كوردی نەكرد، بەڵكو بووە ئامڕازێك بۆ لێدانی خەونی کورد لە هەموو بەشەكانی تری كوردستان. هەرچی رۆئاوای كوردستان، لەدوای جەنگی یەكەمەوە لە چوارچێوەی سوریادا نەك هەر سەركوت و تیرۆر كرا، بگرە مافی مرۆڤ بوون و هاوڵاتی بوونیشی پێ رەوا نەدەبینرا، تاوەكو ساڵی (2011) كاتێك ئەو جولانەوەی پێی دەگوترا بەهاری عەرەبی گەیشتە سوریاو دەرفەتێكی زێڕین بۆ كورد رەخسا، لەو بەشەدا کورد لەماوەی سێ ساڵدا (2011-2014)توانی هێزەكانی خۆی زۆر بە باشی رێكبخاتەوەو هەوڵی بەیەكەوە گریدانەوەی ناوچە پچراوەكانی بەو بەشە بدات جۆرێك لە حوكمی خۆجێی دابمەزرێنێت، كە نمونەیەكی نوێ بوو لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و خستنەڕووی چارەسەری هزری كوردی بوو بۆ كێشەی كورد نەك هەر لەو وڵاتە، بەڵكو بۆ بەشەكانی تری كوردستانیش!

بۆچی باشووری ناوەڕاست كرایە سەنتەر؟ لێرەدا ئەو پرسیارە سەرهەڵدەدات، كە دەبێت هەڵوەستەی لەسەر بكەین و وەڵامی بدەینەوە، بە پێچەوانەی ئەوەی، كە لەسەر مێژووی ئەو بەشەدا نووسراوە، كە هۆكارەكەی دەگەڕێننەوە بۆ وریایی و زیخی ئەو بەشە، بەڵام ئەمە هەڵەیەكی مێژوویی كوشندەیەو دەبێت راست بكرێتەوە، لەبەرئەوەی هۆكاری بەسەنتەربوونی ئەو بەشە، هۆكارێكی جیۆستراتیژییەو دەكەوێتە ناوەڕاستی باشووری كوردستانی گەورەوە، واتە دەكەوێتە ناوەڕاستی ئەو هێڵە ستراتیژەی وەك لەبەشی پێشووتردا ئاماژەی پێكرا، لەسەر دەریای سپی ناوەڕاستەوە درێژ دەبێتەوە تاوەكو كەنداو، ئەو بەشە لەرووی ئابووری و ستراتیژییەوە دەكرێت وەك روحی كوردستان هەژمار بكرێت، لەرووی ستراتیژییەوە دەكەوێتە سەر هەردوو دەروازەی دەریایی، لەسەر دەریای سپی ناوەڕاست و ئاوەكانی كەنداو، كە بەلەیەكتر دابڕینی ئەو دوو دەروازەیە، كوردستان لە وڵاتێكی كراوەوە، بە چەمكە جیۆپۆلەتیكییەكەی دەبێتە وڵاتێكی داخراو، بۆیە هەمیشە هەوڵدراوە ناوبڕێك لەنێوان رۆژئاواو رۆژهەڵاتی كوردستان دروست بكرێت، كە ئەمە یەكێك لە ئامانجە سەرەكییەكانی دابەش كردنی كوردستان و ئاڵۆزبوونی مەسەلەی كوردە، بەشێوەیەك نەتوانرێت هیچ چارەسەرییەك بۆ ئەو مەسەلەیە لەلایەن هیچ دەوڵەتێكەوە بە تەنیا بدۆزرێتەوە و وەك كۆمەڵیش بەرژەوەندییەكانیان هێندە رووبەڕوو بێتەوە، نەتوانن بیر لە چارەسەری بكەنەوە و هەمیشە لەپەیوەندی و هەماهەنگی دابن بۆ لێدان و سەركوتكردنی كورد، لەرووی ئابووریشەوە، ئەو پشتێنەیە، بە سەبەتەی دەوڵەمەندو پڕخێرو بێری كوردستان هەژمار دەكرێت، هەر لەسامانی سەرزەوییەوە وەك كشتوكاڵ، تا دەكاتە نەوت و گازو سلیكۆن، كە بەم دواییە لە رۆژئاوای كوردستان دۆزرایەوە و ململانێیەكانی لەو ناوچەیە چڕتر كردەوە. زۆرینەی كێڵگە بەپیتەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكەوێتە سەر ئەو پشتینەیە، بۆیە لەگەڵ هاتنی مۆدێرنیتە بۆ رۆژهەڵات، ئەو پشتێنەیە بوو بە بنكەی ململانێیەكی جیهانی چڕ، رەنگ بێت پڕۆژەی رێگەی هێڵێ ئاسنی بەغدا-بەرلین، كە بەشێكی گرنگی رێك بەسەر ئەو پشتینەیەدا تێدەپەڕی و وەك دەڵێن یەكێك لەهۆكارە گرنگەكانی دایسانی جەنگی یەكەمی جیهانی بوو، نمونەیە لەباربێت بۆ بایەخی ئەو پشتێنەیە!.
هاوكات وەك ئاماژەی پێكرا ئەو پشتینەیە، واتە باشووری كوردستانی گەورە، یەكێك لەهۆكارە گرنگەكانی دابەش بوونی كوردستان بوو، هەر بەشەش لەو سێ پارچەیەی باشووری بەسەر دابەش كرا، بایەخی گرنگی خۆی هەیە، بۆ نمونە بەشی رۆژئاوا، كە ئێستا بەرۆژئاوای كوردستان دەناسرێت و بزووتنەوەیەكی نیشتمانی بەهێز ئیدارەی دەدات، جگە لەوەی دەروازەیەكی گرنگی كوردستانە، سەرباری بچووكی ئەو بەشە زیاتر لە 48% ئابووری هەموو سوریا پێكدەهێنێت و نەوت و گازو سلیكۆن و كشتوكاڵێكی بەپیت و بەبەرهەم و بوونی توانایەكی كارامەو لێهاتوو لە بەرهەمهێنانی كشتوكاڵ لە خۆوە دەگرێت، ئەمە وایكردووە، سوریا بەرادەیەكی زۆر پشت بە ئابووری بەو بەشە ببەستێت، باشووری ناوەڕاست، واتە هەریمی كوردستان، جگە لەوەی لەرووی كشتوكاڵەوە ناوچەیەكی پڕ بەرهەم و گرنگە، دەكەویتە سەر ئەو هێڵە نەوتییەی ، كە لە رۆژئاواوە درێژ دەبێتەوە تاوەكو دەگاتە ناوچە پر نەوتیەەكانی قەسری شیرین وكرماشان و هەمەدان و … هتد، لەرووی ستراتیژیشەوە، ئەو بەشە دەتوانین بە كرۆكی ئەو بنەمایەی بچوێنین، كە دەكرێت هەموو كوردستانی لەسەر یەكخرێتەوە، بەهەمان شێوە زۆربەی كیڵگە نەوتیەكانی ئێرانیش لەباشوورەوە دەكەوێتە رۆژهەڵاتی كوردستان.
دوای زیاتر لەیەك سەدە قوربانیدان، ئێستا باشووری ناوەڕاست، واتە هەرێمی كوردستان، لەسەر هەموو ئاستەكاندا لەقۆناغی شكستێكی گەورەدا دەژیت، لەرووی جوگرافیاوە پانتاییەكی فراوانی ئەو بەشە لەلایەن توركیاوە بەشێوەیەكی راستەوخۆ داگیركراوەو لەو بەشانەش داگیر نەكراوە، توركیا لەرێگەی كۆمەڵێك هێزی بەرژەوەندی خۆخوازەوە بە ناڕاستەوخۆ حوكمی تیادا دەكات، بەشێكی تریشی كەوتۆتە ژێر هەژموونی ئێران بە تەواوی ئیرادەی سیاسی خۆی لەدەستداوە!
لەسەر ئاستی ناوەخۆدا، دیمۆگرافیای ئەو پارچەیە بەتەواوی گۆڕاوەو ئەو تەعریبەی لەژێر دەسەڵاتی كوردیدا لەو بەشەدا كراوە، هیچ حكومەتێكی ئێراقی لەدوای دروستبوونی دەوڵەتی ئێراقەوە نەیتوانیوە بەو قەبارەو بەو سەركەوتوویی و بەو بێدەنگییە ئەو تەعریبە بكات، كۆمەڵگەی كوردی لەباشوور لەناخەوە بێهیوا كراوەو كراوەتە تاقیگەیەك و هەموو جۆرە تاقیكردنەوەیەكی ترسناكی لەسەر ئەنجام دەدرێت، نەك هیچ پەیوەندییەك لەنێوان خەڵك و دەسەڵاتدا نەماوە، بگرە دوژمنداری و رقێكی گەورەش لەنێوانیاندا دروست بووە، خەڵك چاوەڕوانی دەرفەتێك دەكات تۆڵەی ئەو هەموو ستەمە لەدەسەڵاتداران بكاتەوە، ئەو تووڕەییە وەك رایەكی گشتی شاراوە لەناخی خەڵكی باشووردا چرۆی كردووە، چاوەڕێێ دەرفەتێكە بۆئەوەی كڵپە بكات و بتەقێتەوە، كە بەداخەوە هەموو ئاماژەكان بۆ ئەوە دەچن تەقینەوەیەكی چەكداری و خوێناوی دەبێت، لەبەرئەوەی دوا هەڵبژاردنی هەرێم هەموو هیوایەكی ئاڵۆگۆڕكردنی دەسەڵاتی لەرێگەی سندووقەكانی دەنگدانەوە لەگۆڕنا، ئەو دەسەڵاتەی لە ئێستادا هەرێم بەڕێوە دەبات هیچ شەرعیەتێكی یاسایی نەماوە و زۆرینەی ئەو بڕیارانەی دەریدەكات لەدەرەوەی دەسەڵاتەكانی ئەودان، خەریكە دەسەڵات لەهەرێم لەرێگەی كۆمانیاكانەوە هەموو خێروبێرەكانی ئەو وڵاتە هەڵدەلووشێت.
هیچ مەسەلەیەك لەو بەشەدا بەناوی مەسەلەی نەتەوەیی و نیشتمانییەوە نەماوە، ئەو پیرۆزییانەی چەندین ساڵ بوو مێشكی ئەو خەڵكەیان داگیركردبوو، ئێستا بوونەتە جێگەی گاڵەتەجاڕی خەڵك، مەسەلەی نەتەوەو نیشتمان و سەربەخۆیی و … هتد لە مووچەدا كورتكراوەتەوە، كە بەئارەزووی خۆیان یاری پێدەكەن و رای گشتی پێوە خەریك دەكەن، هەواڵی هاتن یا نەهاتنی مووچە ئێستا پڕ خوێنەرترین ئەو هەواڵانەن، كە زۆربەیی لاپەڕەو سایتەكانی میدیای كوردیان داگیركردووە.
لەرووی چینایەتییەوە خەریكە چینی سێیەم لە هەرێم تا رادەی نەمان ناهێڵڕێت، كۆمەڵێك بازرگانی چاوچنۆك، كە لەرێگەی فرۆشتن و دزینی خاكی كوردستانەوە هەڵتۆقیون وەك خاوەن موڵكێكی تایبەت رەفتار لەگەڵ ئەو وڵاتەدا دەكەن، دەستیان بەسەر هەموو شتێك داگرتووە، بەكورتی باشوور لە چاوەڕوانی كەوتنی یەكجارەكی و بەكاركەوتنی ئەو دادگایەیە، كە لەواشنتۆن بۆ بەرپرسانی ئەو هەرێمە دانراوە، كە بە دەیان تاوانی نێودەوڵەتی و ترسناك تۆمەتبار كراون، كە رەنگ بێت لەئایندەدا ئەم دادگایە نمونەیەكی نوێ لەداگاییكردنی تۆمەتباران بخاتە سەر لاپەڕی مێژوو، كە تا ئێستا وێنەی نەبوو بێت!.
ئەو ئەزموونەی لەماوەی سی وسێ ساڵی رابردوودا لەهەرێم بەڕێوەچوو، باشووری نەك وەك سەنتەری هێزی كوردایەتی نەهێشت، كردی بەگۆڕستانێك بۆ هەموو هەستێكی نەتەوەیی و نیشتمانی، لەو ماوەیەدا، بەتایبەتی لەو ماوەیەیی دوایی هێندە هەوڵدرا، مەسەلەی كوردی لەمەسەلەیەكی نەتەوەییەوە بكرێتە مەسەلەیەكی ئاینزایی (طائفی) هێندە هەوڵ بۆ پاراستنی ئەو بەشە وەك بەشێك لەخاكی كوردستان و هێشتنەوەی مۆركی كوردبوون نەدراوە، ئەو تەعریبە چڕەی لە هەرێمیش بەڕێوەچوو و بەڕێوە دەچێت، لەژێر رۆشنایی ئەو هەوڵەیەدا، كەواتە ئێستا خەریكە هەوڵی لەباریەكتر هەڵوەشاندنەوەی باشووری كوردستان لەناوەڕاستەوە، بەتەواوەتی سەردەكەوێت و تا ئەو رادەیە رۆیشتووە، كە نەك ناتوانێت نوێنەرایەتی سەنتەری هێزی كوردی بكات، بەڵكو بۆتە ئەو كۆسپەی كێشە بۆ هەموو بەشەكانی تری كوردستان دروست دەكات، ئێستا باشوور بۆتە ئەو بنەكەیەی تیایدا لەهەموو جولانەوەیەكی نەتەوەیی نیشتمانی لەبەشەكانی تری كوردستان دەدرێت، بۆیە دەتوانین بڵێین دارەكە نەك بە تەنیا لەناوەڕاستەوە بەتەواوی شكاوە، بەڵكۆ بۆتە ئەو خەنجەرە ژەهراوییەی لەسەر پشتی هەموو بەشەكانی تری كوردستاندا كاردەكات.
لەو جەنجاڵی و رەشبینی بێئومێدی و شكستەی لە هەرێم بەڕێوە دەچێت، لە رۆژئاوا، كە زۆرجاران بەباشووری بچووك پێناسە دەكرێت، تروسكاییەك سەری هەڵداوەو ئومێدێكی نوێی بۆ هەموو خەڵكی كوردستان دروست كردووە، ئێستا سەنتەری هێز پەڕیوەتە رۆژئاوای كوردستان، واتە بچووكترین بەشی كوردستان ئێستا بۆتە سەنتەری هێزی نیشتمانی، ئەمەش هێندە دەرئەنجامی ئەو ئیدارەدان و رێكخراوەیی و ئەو ئیرادە بەهێزو راستگۆیەیە، كە لەو بەشەدا پێشەنگایەتی بزووتنەوەی رزگاریخوازی نیشتمانی دەكات، هێندە دەرئەنجامی خودی گەورەیی ئەو هێزە، نییە، لەبەرئەوە وەك دەزانین ئەو هێزە بەكۆمەڵێك هێزو دوژمنی زۆر گەورە دەور دراوە، كە لەو زۆر بەهێزترن، بەڵام ئەو نمونە جوانانەی ئەو پارچەیە لە خۆڕاگری و بەشداری كۆمەڵایەتی نیشانی دەدات، لەمێژووی مرۆڤایەتیدا نمونەی زۆر كەم بووە.

سەرباری ئەوەی رۆژئاوا تاوەكو ئێستا نمونەیەكی جوانیان پێشكەشكردووەو بەلایەنی كەم توانیوانە لەو دۆخە سەختەدا خۆڕاگربن، ناكرێت ئەوە فەرامۆش بكەین، لە پاڵ ئەو خۆڕاگرییە چەند فاكتەرێكی تر ئەو رؤلە زیاتر زەق دەكەنەوە، لەوانە گرنگی میدیاكان، میدیا ئێستا هەموو رووداوەكانی رۆژئاوا دەگوازێتەوەو دیمەنە سەرسوڕهێنەرەكانی ئەو گیانی بەرەنگارییە دەخاتە بەرچاوی هەموو جیهان، لەپاڵ ئەمەدا تینووێتی خەڵكی كوردستان بە هەموو بەشەكانییەوە، كە دووچاری بێهیوایی و قەیران كراوە بۆ دۆزینەوەی ئەلتەرناتیڤێك، ئەمە وایكردووە هەموو چاوەكان لەسەر رۆژئاوا بن و ئومێدی لەسەر هەڵچنن، كە ئەمە خۆی لە خۆیدا لەلایەك ئومێد بەخشەو لەلایەكی تر مەترسیدارە، ئومێدبەخشە لەبەرئەوەی لەدۆخێكدا هەموو هێزەكانی تر، بەتایبەتی هێزەكانی باشوور، كە بڕیارە رۆژئاوا ببێتە ئەلتەرناتیڤی ئەوان وەك سەنتەری هێزی كوردی، خەریكی سیخوڕێتی و بازرگانیكردن بەخاك و دزی و تاڵانكردنی وڵاتن، كۆمەڵە گەنجێك لەو پارچە بچووكە وەك بروسكەیەكی دوای هەورو تاریكییەكی ترسناك بریسكاونەتەوە و پەیامێكی بەرگری نوێیان پێیە و خوێنی خۆیان لەپیناو وڵاتەكەیاندا دەكەنە قوربانی، ئەمە گوڕو تینێكی تر دەبەخشێتە كۆمەڵگەی كوردی و رێگە نادات ئەو رووناكییەی، كە خەریكە دوژمنی خۆماڵی لە ژێر پەردەی دەسەڵاتی كوردی و دوژمنی دەرەكی، كە هەرچواردەوریان تەنیوە كپی دەكەنەوەو دەیكوژێننەوە، بكوژێتەوە، ئەمە وا دەكات چۆن ئێستا رۆژئاوا بۆتە جێگەی ئومێد، ئەگەر زیانێكی بەربكەوێت، دەبێتە هۆی بێئومێدبوون و تێكشكانی ئیرادەی كوردی لە هەموو بەشەكانی تر، بەشێوەیەكی زۆر مەترسیدار تر.
لەلایەكی تر كاتێك میلەتێكی پەنجا ملیۆنی وەك تەماشاكەرێك سەیری بچووكترین بەشی خۆی و چەند هەزار گەنجێك دەكات، لەخۆ بوردوانە بەرگری لە وڵاتی خۆیان دەكەن و لەدوو ئاستدا لەشەڕێكی ترسناكدان، شەڕێك لەگەڵ ئەو كەلتوورە سەقەتەی خۆ بەدەستەوەدان، كە باشووری كوردستان بەدەستییەوە ناڵاندوویەتی و دەناڵێنێت، لە هەستیارترین چركە ساتەكانداو لەو پەڕی بەهێزیدا چۆكیان داداوەو و خەڵكەكەیان تەسلیم بەدوژمنان كردۆتەوە، لەلایەكی تر شەڕكردن بەرامبەر دوژمنێك، كە دوژمنێكی ئاسایی نییەو لەهەموو رووێكەوە، نەتەوەیی، ئایدیۆلۆژی، ستراتیژی، هەوڵی لەناوبردنی دەدا، بابەتێكی مەترسیدارەو دەبێت هەڵوەستەی لەسەر بكرێت، هەر زیانێك بەر رۆژئاوا بكەوێت، زیان بەر خەونی هەموو كوردان دەكەوێت، بۆیە بەتەنیا ئومێد هەڵچنین و مانەوە وەك تەماشاكار، كارەساتێكی گەورەیەو دەبێت بەهەند وەربگیرێت، ئەگەر كورد بیەوێت خۆی بۆ سەركەوتن ئامادە بكات، دەبێت بەكردەیی پشتی رۆژئاوا یگرێت، راستە لێرەو لەوێ لە سەنگەرەكانی بەرگری گەنجی نیشتمان پەروەری هەموو بەشەكانی كوردستان بەرچاو دەكەوێت، بەڵام ئەمە بە تەنیا بەس نییەو لە ئاستی ئەو ئالنگارییە گەورەیەدا نییە، كە كوردستان بەگشتی و ئەو بەشە بە تایبەتی رووبەڕووی بۆتەوە.
راستییەكی تریش هەیە ناكرێت فەرامۆشی بكەین، ئەویش ئەوەیە راستە رۆژئاوا لەئێستا بەرگری دەكات و توانیویەتی خۆی رابگرێت، بەڵام هەرگۆڕانكارییەكی نەرێنی لە هاوسەنگی هێزدا رووبدات، دەكەوێتە بەردەم لەناوچوون و جینۆسایدێكی گشتگیرەوە، لەبەرئەوەی لەهەموو لایەكدا بەتوندی ئابڵووقە دراوە و دوژمنانی ناوەخۆو دەرەكی مرخی خۆیان لێخۆش كردووە، هەر كارێكی لەو جۆرەش تراژیدیایەكی گەورەی لێدەكەوێتەوە، نابێت بە تەنیا بە دیمەنە سەربازییەكە فریوبخۆین و بەرەنگارییەكی قارەمانانە، كۆی دیمەنەكە داگیربكات، لەبەرئەوەی ئەو دیمەنە وەك ئاماژەی پێكرا، چەندە ئارام بەخشە مەترسیداریشە، ناكرێت بە تەنیا لەلایەنە سەرازییەكە چڕ بكرێتەوە و پێشبینی كۆمەڵێك سیناریۆی مەترسیدار لە خۆوە دەگرێت، نابێت ئەو پڕۆپاگەندە زۆرانەی دەربارەی ئایندەی كورد دەكرێن، وەك دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی و كوردستانی گەورەو … هتد، كورد بەخ و لەخۆبایی بكات، لەبەرئەوەی ئەو جۆرە دمگۆیانە بەشێكن لەشەڕێكی دەروونی و ئەگەر سەیری قۆناغی بەرلە هەردوو جەنگی یەكەم و دووەم و جیهانی بكەین، لەو جۆرە قۆناغانەدا ئەم جۆرە قەوانانەمان زۆر گوێ لێدەبێت، دواتریش دەزانین چارەنووسی كورد بەكوێ گەیشت.
ئێستا رۆژئاوا خەریكە لە دوولاوە دەخنكێنرێت، لەلایەك بەو ئابڵووقانەی لە هەر چوارلاوە دراوە، لەباكوور و رۆژهەڵاتەوە توركیاو چەتەكانی توركیا، لە باشووریشەوە حكومەتی نوێی سوریا، كە سەرباری ئەوەی بانگەشەی بەیەكەوە ژیان دەكات و ناوەناوەش هەڕەشەیەك دەكات، پاشخانە مێژووییەكەی هیچی لە چەتەكانی توركیا جیا ناكاتەوەو لە هەرچركەساتێكدا شەڕ رابگەیەنێت دەیگەیەنێت، بەمەش ئەگەری ئەوە زیاتر دەكات، كە لەهەموو لایەكەوە پەلاماری رۆژئاوا بدرێت، ئەگەر گڵۆپێكی سەوزی كزیش لەلایەن زلهێزەكانەوە دابگیرسێت، دیارە لە رۆژهەڵاتیشەوە، تاكە سنووری لەگەڵ هەریمی كوردستانە داخراوە، لەبەرئەوەی دۆخی شەڕ لەو بەشە رەهەندە نەتەوەییەكەی تێپەڕاندەوەو رەهەندێكی حیزبی و بنەماڵەیی وەرگرتووەو بەتەواوی تەسلیم بە ئەجێنداكانی توركیا بووەو ئیرادەی لەدەست نەماوە.
بەم شێوەیە قووڵایی ستراتیژی رۆژئاوا لە هەموو لایەكدا، بەتایبەتی لە باكوورو رۆژهەڵات، كە جێگەی چاوی تیایە، دیوارێكی كۆنكرێتی لەبەردەم دروست كراوە، ئەمە وایكردووە، رۆژئاوا تەنیا لە خەمی خۆپاراستن دابێت، كە ئەمە خۆی لەخۆیدا كارێكی خۆكوژانەیە، لەبەرئەوەی خولانەوەی ئەو ئەزموونە لە قاوغی جوگرافییەیكی داخراو دا، واتای سڕبوون و مردنێكی لەسەرەخۆیە، بۆیە دەبێت هەوڵبدرێت ئەو چوارچێوەیە تێكبشكێنرێت و ئەو ئەزموونە بگوازرێتەوە بۆ بەشەكانی تری كوردستانیش، بەتایبەتیش باشووری ناوەڕاست(هەریمی كوردستان) لەبەرئەوەی ئەو بەشە بەهۆی ئەو پاشاگەردانی و بێهیواییەی تیایدا دەژیت، لەهەموو بەشەكانی تر زیاتر ئامادەیەو تووڕەبوونی خەڵك تیایدا گەیشتۆتە لوتكە، ئەمە وەرگرتن و قبووڵكردنی ئەو ئەزموونە سەركەوتووەی رۆژئاوا ئاسانتر دەكات، هاوكات لەرووی جیۆستراتیژییەوە، ئەو بەشە وەك ئاماژەی پێكرا رۆژئاوا بە رۆژهەڵاتی كوردستان دەبەستێتەوەو كۆنتڕۆڵكردنی ئەو پشتێنەیە، ئەگەر لەرووی ئابووری و سیاسیشەوە بێت، كاریگەرییەكی گەورەی لەسەر چارەنووسی هەموو كوردستان هەیە، لەلایەكی تر ئەو بەشە دەروازەیەكی فروانتر بەرەو رۆژئاوا دەكاتەوە، بۆئەوەی بەرەو قوڵایی ستراتیژی لەباشوور پەلبهاوێژێت….
كە وەك لەبەشەكانی تردا ئاماژەمان پیكرد روحی كوردستان و بنەمای دامەزراندنی هەر قەوارەیەكی سیاسی نیشتمانی گەورەیە لە ئایندەدا.

بەشی پێنجەم

دەتوانین بڵێین چارەنووسی رۆژئاوا لەسەر دوو خاڵی سەرەكی بەندە، خاڵی یەكەمیان ئەو گۆڕانكارییانەی بەسەر سیستەمی جیهانیدا دێت، ئاڕاستەكانی داڕشتنەوەی سیستەمی جیهانی كاریگەرییەكی راستەوخۆیان لەسەر سیستەمی هەرێمی بەگشتی و ئەو ئەزموونە بەتایبەتی هەیە، خاڵی دووەم ئەو ستراتیژەیە، كە رۆژئاوا خۆی دەیگرێتە بەر. دەربارەی خاڵی یەكەم، دەتوانین گۆڕینی سیستەمی سیاسی لە سوریا و دوورخستنەوەی ئێران لە كەنارەكانی دەریای سپی، واتە بڕینی دەستی ئێران لە سوریا، وەك گۆڕانكارییەكی ئەرێنی سەیر بكەین، ئەگەر ئەو گۆڕانكارییانە لەسەر بنەمای پێداگری ئەمریكا، لەسەر بەهێزكردنەوەو پاراستنی سیستەمی تاكجەمسەری بێت، رەنگدانەوەیەكی گەورەی لەسەر رۆژئاوا دەبێت، بڕی ئەو كاریگەرییەش دەوەستیتە سەر ئەو گۆرانكارییانەی لە ئایندەیەكی نزیكدا روودەدەن!.
بۆئەوەی ئەو خاڵە بەوردی روونبكەینەوە، پێویستە گفتوگۆ لەسەر چەند گریمانەیەك بكەین، یەكەمیان ئەوەیە، كە رووداوەكانی سوریا دەرئەنجامی بەهێزبوونەوەی ئەمریكاو هەنگاوێكی پۆزەتیڤانەی ئەو وڵاتەیە لە پیناو هێشتنەوەی سیستەمی تاكجەمسەری باڵكردنی روسیاو هاوپەیمانەكانی، لەوانەش ئێران، وەك پێشتر ئاماژەی پێكرا، ئەم گریمانەیە دەرفەتێكی نوێ بۆ ناوچەكە بەگشتی بۆ كورد بە تایبەتی لەگەڵ خۆیدا دێنێتە پێشەوە، لەبەرئەوەی گریمانەیە بەشێوەیەك لەشێوەكان بەردەوام بوونە لەسەر پڕاكتیزەكردنی پڕۆژە جیهانگەرایی ئەمریكا، دیارە ئەویش لەسەر سەرلەنوێ دابەشكردنەوەی ناوچەكە لەسەر بنەمای قەوارەی سیاسیی بچووكەوە بەندە، واتە ئەمریكا دەیەوێت هەموو جیهان، بەتایبەتیش ئۆڕاسیا لەسەر بنەمای جوگرافیای بچووك، بە واتایەكی تر دەوڵەتۆكە، یاخود هەرێمۆكە دابڕێژێتەوە، بۆئەوەی لەلایەك كۆنتڕؤڵی خۆی بەسەر هەموو ئۆڕاسیاو لەرێگەی ئەویشەوە بەسەر هەموو جیهان بسەپێنێت، لەلایەكی تر رێگە لەگەشەسەندنی هەموو هێزێك بگرێت، بیەوێت لە قەبارەی خۆی زیاتر پەلبهاوێژێت، بەتایبەتیش ئەو هێزانەی، كە زەمینەو ئەزموونی گەورەبوون و بوون بە ئیمپراتۆریای جیهانییان هەیە، وەك روسیا بۆ نمونە، لەهەردوو حاڵەتیشدا كورد سوود مەندی یەكەم دەبێت و كوردستان لە گەڕانەوە بۆ ناوچەی تامپۆنی وەك ئەوەی لە قۆناغی شەڕی ساردی یەكەمدا هەبوو، دوور دەخاتەوە.
ئەوەی ئەو گریمانەیە بەهێزتر دەكات، هەڵوێست و ئاسایشی ئیسرائیلە لە ناوچەكە، ئەو دەوڵەتەی لەرووی جیۆپۆلەتیكییەوە وەك بەربەستێك دامەزراوە، بۆئەوەی هەژموونی ئەو دەوڵەتانەی لەسەر كەنارەكانی دەریای سپین لە سوریاو لوبنان، واتە ئەوانەی هاوسێی ئیسرائیلن و راستەوخۆ بەرژەوەندییەكانیان لەگەڵیدا رووبەڕوو دەبێتەوە، نەگاتە بەشەكەی تری دەریای سپی ناوەڕاست، كە راستەوخۆ بە وڵاتە ئەوروپییەكانەوە لكانەوە، یاخود راستەوخۆ ئەوروپا بە ئەفریقاو ئاسیا دەبەستێتەوە، لەپاڵ ئەوەشدا رێگە لە زلهێزەكانی تر، بۆ نمونە روسیا بگرێت، كە هەژموونیان بەسەر ئەو كەناراوانەدا ەیە بپەڕنەوە قووڵایی دەریایی سپی و هەڕەشە لەبەرژەوەندییەكانی ئەمریكاو رۆژئاوا بەگشتی بكەن، دیارە رووداوەكانی 7 ئۆكتۆبەریش، واتە هێرشی حەماس بۆ ئیسرائیل و سەركەوتنی لە تێكشكاندنی وەهمی هێزی گەورەو تێكنەشكاوی ئیسرائیل، دەكرێت وەك هەوڵێكی روسیا بۆ تێكشكاندن، یاخود بەلایەنی كەم بۆ لاوازكردنی ئەو بەربەستە بخوێنرێتەوە، دەبێتە هۆی ئەوەی ئەمریكاو لەگەڵیشیدا ئیسرائیل بەجدی كار لەسەر داڕشتنەوەی نەخشەی سیاسی ناوچەكە لەسەر بنەمای پڕۆژەی جیهانگەرایی ئەمریكی بكاتەوە.
دەتوانین بڵێین پڕۆژەی جیهانگەرایی لە بنەڕەتدا پڕۆژەیەكی هاوبەشی ئەمریكی ئیسرائیلییە، یاخود بەلایەنی كەم بەرژەوەندییەكانی ئەو دوو وڵاتە تا رادەیەكی ئێجگار زۆر لەو پڕۆژەیەدا یەكدەگرێتەوە، ئەمریكا وەك زڕتەسۆرێكی جیهانی و ئیسرائیل وەك هێزێكی گەورەی هەرێمی و سەرەڕمی ئەمریكا لەناوچەكەدا، ئەم گریمانەیە ، واتە گریمانەی داڕشتنەوەی ناوچەكە لەسەر بنەمای قەوارەی سیاسی بچووك نەك مسۆگەر دەكات، بەڵكو لەپێناو هێشتنەوەی ئاسایش و سەقامگیری ئیسرائیل و مانەوەی ئەمریكا وەك پۆلیسێكی جیهانی دەكاتە زەرورەتێكی مێژوویی، ئەمەش ئەوە دەسەپێنێت، كە بینینەوەی سوریا وەك قۆناغی ئەسەد، واتە وەك دەوڵەتێكی نەتەوەیی یەكگرتوو، زۆر ئاستەنگ بێت!.

لەو روانگەیە ئەگەر بەوردی سەیری ئەو ژێرخانە سیاسییە بكەین، كە ئێستا خەریكە لەسوریا جێدەگرێت، بەڕوونی بۆمان دەردەكەوێت، كە خەریكە سوریایەكی نوێ، وەك بانگەشەی بۆ دەكرێت لە خەونی ئایدیلۆژیستە نەتەوەیی و ئاینییەكاندا هەیە، لە ئارادا نامێنێت، لەجێگەی ئەودا كار لەسەر دروستكردنی سوریایەكی بچووك و كۆمەڵێك قەوارەی سیاسی تر دەكرێت، كە لەو دەوڵەتەدا دادەبڕدرێت، زۆر ئاستەنگە ئەمریكا جارێكی تر ئەو پانتاییە جوگرافییە بخاتە بەردەستی كۆمەڵە هێزێك، كە رێگە بۆ باڵادەستبوونەوەی روسیا لەو ناوچەیەدا خۆش بكەن، یاخود ئیسرائیل جارێكی تر خۆی بخاتەوە بەردەمی قەوارەیەكی ناسیونالیستی توندڕەو، یاخود رێگە بدات، قەوارەیەك لەسەر بنەمای ئایدیۆلۆژیایەكی ئاینی، كە نەمان و رەشەكوژی جولەكەكان، بە ئەركێكی ئاینی دەزانێت، لە و ناوچەیە دروست ببێتەوە!.
بۆیە ئیسرائیل هەر بەدابەشكردنەوەی سوریاو لە ئایندەدا كۆی ناوچەكە ناوەستێت، بەڵكو پشكی سەرەكی خۆشی لەو دەستكەوتەدا گلدەداتەوە، ناوچەكی ستراتیژی بەرگری گرنگ بۆ خۆی لەو كەمەرەیەی، كە سوریاو لوبنان دەگرێتەوەو تا سنوورەكانی ئەردەن دەڕوات، دادەبڕێت، كە ئێستا بەكردەیی و بەروونی ئەو هەوڵانەی ئیسرائیل دەبینرێت، ئەو بێدەنگییە میدییایەی، كە دەربارەی ئەو هەوڵانەی ئیسرائیلیش هەیە، ئەوە دەگەیەنێت، كە گڵۆپی سەوز لەلایەن ژمارەیەكی زۆر لە دەوڵەتانی عەرەبی و ئیسلامی دایسابێت، یاخود وەك دەڵێن هەر یەكەیان دەستی بە كڵاوی خۆی گرتبێت با نەیبات، ئەمەش هەمان ئەو سیناریۆیە دووبارە دەكاتەوە، كە چۆن دوای داگیركردنی كوێت، راپەڕین سەریهەڵداو قەوارەیەكی سیاسی كوردی لەباكووری ئێراق لە دایك بوو، كە ئێستا خەریكە لەرووی سیاسی و ئابوورییەوە مۆدێلی رۆژئاوا جێگەی دەگرێتەوە، هاوكات دەبێیتە هۆی ئەوەی رۆژئاوا دەرفەتی مانەوەو گەشەسەندنی زیاتری بۆ بڕەخسێت، لەبەرئەوەی جگە لەوەی پڕۆژەی ئەمریكای نوێ، واتە ئەمریكای قۆناغی ترامپ، دەیەوێت جارێكی تر باڵادەستی جیهانی ئەمریكا بسەپێنێتەوەو رێز بۆ وڵاتەكەی بگەڕێنێتەوە، بەهەمان شێوە جگە لەكەنارەكانی دەریای سپی، لەو بپەڕێتەوە بۆ قووڵایی وشكانی ناوچەكەو جێ پێی خۆی تیایدا پتەو بكات، دیارە یەكێك لەو جێ پێیانەش رۆژئاوای كوردستانە، كە دەتوانێت وەك قەوارەیەكی هاوپەیمان لەگەڵ ئیسرائیل لەو ناوچەیەدا بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا بپارێزێت و لەپاڵ ئەمەشدا سەر لەنوێ بنەماكانی خۆی دادەڕێژێتەوە.
ئەمەش دەرفەتی ئەوە زیاتر دەڕەخسێنێت، كە ئەزموونی رۆژئاوا، واتە دروستكردنی هێزێكی ئایدیۆلۆژی رێكخراوو خاوەن پرەنسیپ، بپەڕێتەوە بەشەكانی تری كوردستان و جێگەی ئەو خێڵە سیاسیانە بگرێتەوە، كە بەناوی حیزبەوە لە دوای راپەڕینەوە ئەمریكا ئەركێكی پێ سپاردن و شكستیان هێنا، ئەزموونی سی وچوار ساڵەی باشوور ئەوەی روونكردەوە، كە پشت بەستن بە هاوسەنگی نیوان هۆزەكان و هێنانە پێشەوەی گەورەترین هۆز، وەك ئەوەی بەریتانییەكان لە دوای جەنگی یەكەمی جیهانییەوە لە كوردستان و رۆژهەڵات ناوەڕاست بەشێوەیەكی گشتی پڕاكتیزەیان كرد، چیتر ناتوانێت لەگەڵ ئەو قۆناغەدا بڕوات، لەبەرئەوەی ئەو خێڵە سیاسیانەی، كە ئەوان وەك ئەلتەرناتیڤی سەدام بەكاریان هێنا، بەهۆی پاشخانی مێژووییەوە هەر زوو ئیرادەی سیاسی خۆیان لە دەستدا، لەلایەك بوونە داردەستی هێزە هەرێمییەكان و لەلایەكی تر كەوتنە دزین وتاڵانكردنی هەرێمەكەیان، ئەمە سەرباری ئەوەی لە زۆر كاتیشدا دژی بەرژەوەندییەكانی ئەمریكا بەكارهێنران، بۆیە هاتنە پێشەوەی بزووتنەوەیەك، لەسەر شێوەی رۆژئاوا، دەتوانرێت پشتی پێ ببەسترێت ، ئەو جگە لە پاراستنی ناوچەكە دەتوانێت هاوسەنگییەك لەنێوان ئاین و كەلتوورو نەتەوە جیاوازەكاندا بێنێتەدی، وا دەكات ئەمریكا ئاسانتر بتوانێت بەرژەوەندییەكانی خۆی بپارێزێت و باشتر پشتیان پێ ببەستێت، لەراستیدا بوونی بزووتنەوەیەك، كە سەركردەكانی خۆیان دەكەنە قوربانی وڵاتەكەیان و خوێن خۆیانی بۆ دەڕێژن، زۆر جیاوازە لەو سەركردایەتیەی هەموو وڵات دەكاتە قوربانی خۆی و بنەماڵەكەی خۆی!.
رەنگ بێت لێرەدا پرسیارێك بێتە ئاراوە، ئەویش ئەوەیە، كە لەباشووری كوردستانیش زەمینەی بەیەكەوە ژیان هەیەو هەموو نەتەوەكان بە ئاسانی بەیەكەوە دەژین، كەواتە هەرێمیش توانیویەتی ئەو زەمینەیە بڕەخسێنێت، بۆ بەتەنیا باسی رۆژئاوا بكرێت، چ پێویست دەكات لەم رووەوە ئەو ئەزموونە بهێنرێتە كوردستان، لەكاتێكدا خۆی لەو ئەزموونەدا سەركەوتنێكی بەرچاوی بەدەستهێناوە؟

بەشی شەشەم

راستییەك هەیە ناكرێت فەرامۆش بكرێت، كوردستان بەهۆی دەوڵەمەندی و فرە سەرچاوەییەوە هەمیشە زەمینەی بەیەكەوە ژیانی بۆ هەموو نەتەوەو ئاینە جیاوازەكان دابینكردووە، تەنیا لەو كاتانەدا نەبێت، كە سیاسەت خۆی تێكەڵ كردووەو ئەوانەی دژی یەكتر بەكارهێناوە، كەواتە بە شێوەیەكی گشتی كەلتووری بەیەكەوە ژیان و یەكتر قبووڵكردن، لە كوردستاندا رەگی قووڵە، بەڵام ئەوەی یەكتر قبووڵكردن و بەیەكەوە ژیانی رۆژئاوا لە باشوور جیا دەكاتەوە، ئەو ئیرادە سیاسییە، كە لە رۆژئاوادا هەیە، ئەو پەروەردە سیاسییەی لە رۆژئاوا ئەنجام دراوە، بە تەواوەتی ئەو دوونیەت و خۆ بەكەمزانینەی لەناو بردووە، كە لە مێژووێكی درێژدا لە ناخی تاكی كورد دا چێنراوە، لەراستیدا پارتی كرێكارانی كوردستان لە هیچ شەڕێكیدا سەركەوتوو نەبووبێت، لەو شەڕەدا سەركەوتوو بووە، كە عیزەت و بەهای گەڕاندۆتەوە ناخی تاكی كوردی، ئەو پەروەردەیەی لە ماوەی ئەو چەند ساڵەدا كردوویەتی، تاكێكی كوردی وای بەرهەم هێناوە، كە هەرگیز خۆی لە نەتەوەو هێزەكانی تر لا كەمتر نەبێت، واتە تاكێكی بەرهەم هێناوە، كە بتوانێت بە شانازییەوە رووبەڕووی راسیزم و ئایدیۆلۆژیای باڵادەستی داگیر كەرانی كوردستان بێتەوە، لە هەمان كاتدا نەكەوێتە ژێر كاریگەری نەرێنییانەی هەڵوێستی داگیركەران و رێگە لە هاتنی راسیزمێكی كوردی، وەك پەرچەكردارێك بۆ راسیزمی گەلانی داگیركەری كوردستان بگرێت، كە ئەمە لە هەموو دنیادا وێنەی نییەو دەبێت بەرز بنرخێنرێت، لەسەر ئەو بنەمایە هەرگیز ناكرێت، بەراورد لەنێوان بەیەكەوە ژیانێك بكرێت، كە لەلایەن كەسانی ئازادو متمانە بە خۆ بونیات نرابێت، لەگەڵ بەیەكەوە ژیانێك تاوەكو ئێستا مۆركی دونیەت و خۆ بەكەمزانینی پێوە لكابێت، بەیەكەوە ژیانی رۆژئاوا لەژێر كاریگەری هزرو سیاسەتی كوردییە، بەڵام بەیەكەوە ژیانی باشوور، لەژێر كاریگەری سیاسەت و ستراتیژی داگیركەراندایەو بەمەبەستی گۆڕینی دیمۆگرافیاو سڕینەوەی ناسنامەی كوردییە لەو بەشە، لێرەدا ناكرێت ئەو خاڵەش فەرامۆش بكەین، كە بەیەكەوە ژیانی رۆژئاواش لەژێر هەمان مەترسی و هەڕەشەی گۆڕینی دیمۆگرافیادا یە، بە تایبەتیش ئەگەر بێت و ئەو ئەزموونە لە دوو توێی گۆڕانكارییە نێودەوڵەتییەكاندا شوێنێك نەگرێت، ئەو كاتە ئەوانەی لەژێر هێزی كوردیدا لە رۆژئاوا رێكخراونەتەوە، مەرج نییە لەكاتی باڵا دەستبووندا، هەمان سیاسەتی ئەوان پیادە بكەن!.
ئەو شیكردنەوەیە بەروونی جیاوازی ئەو دوو مۆدێلە لە سیاسەتەمان بۆ دەردەخات، مۆدێلێك تەمەنی زیاتر لە یەك سەدەیە، واتە لەدوای جەنگی یەكەمی جیهانییەوە، مۆدیلێكی تر لەرووی پراكتیكییەوە تەمەنی نزیكەی تەنیا چواردە ساڵە، مۆدێلی یەكەم مۆدێلی دەرەبەگ و ئاغانی كوردە، كە لەسەر نەمای بەرژەوەندییە تایبەتییەكانی خۆیاندا چرۆی كردووە و ناسیونالیزم و كوردایەتی وەك چەترێك بۆ هێنانەدی ئەو بەرژەوەندیانە بەكار هاتووە، مۆدێلی دووەم مۆدێلی خەڵكی رەشۆكەو لەناو خەڵكدا هەڵقوڵاوە، كە جگە لەبەرژەوەندییە نەتەوەایەتییەكەی هیچ بەرژەوەندییەكی تری نییەو بەدڵسۆزییەوە كار بۆمیللەتەكەی خۆی دەكات،

ئەگەر سەیری مێژووی ئەو سەد ساڵەی مۆدێلی یەكەم بكەین، نەك هەر بۆتە بارگرانی بۆ كورد، بگرە زەرەرو زیانێكی زۆری بەكورد گەیاندووە، هەموو تواناكانی كوردی خستۆتە دەست دوژمنان و ئەوانیش وەكو كارتێك بەكاریان هێناوە، هەر كاتێك پێویستییان پێی نەمابێت، سڕیان كردووەو بۆ كاتێكی تر هەڵیانگرتووە، ئەم مۆدێلە لەلایەك دەرهاویشتەی مێژووی كوردە، لەلایەكی تر دوای جەنگی یەكەمی جیهانی ئینگلیزەكان بەكاریان هێناو سوودیان لێوەرگرت، هێندەی پەیوەندی بەمێژووی كوردەوە هەیە، دوای روخانی میرنشینە كوردییەكان لە ناوەڕاستی سەدەی نۆزدەهەم ودروستبوونی بۆشایی سیاسی، لەساڵی 1881 پیاوە ئاینییەكان، مەبەستم لە شێخەكانی تەریقەتی نەقشبەندییە(شێخ عوبەیدوڵلای نەهری) سەركردایەتی بزووتنەوەی كوردیان گرتە دەست، ئەمە زۆربەی مێژووناسی كورد بەسەرەتای وەرچەرانی ناسیونالیزمی كوردی پێناسە دەكەن، لەكاتێكدا سەرەتای لەرێلادانی مێژووی كوردە، ئەو شێخانە هێندەی وەلایان بۆ سوڵتانی عوسمانی هەبوو، هێندە وەلایان بۆ كورد نەبوو، بەپێچەوانەی ئەوەی زۆربەی كتێبە مێژووییەكان باسی دەكەن، شێخ عوبەیدوڵلای نەهری هەرگیز راپەڕینی دژی دەوڵەتی عوسمانی نەكرد، بەڵكو راشكاوانە دانی بەوەدا ناوە، كە ئەو هەرگیز دژی خەلیفە نەبووەو ئەو دژی والی دیاربەكر راپەڕیوە، كە باج و سەرانەی زۆری لەسەر خەڵك سەپاندووە، پاشان لە جیاتی ئەوەی پەلاماری عوسمانییەكان بدات، كە لەوپەڕی لاوازیدابوون، دوای ئەوەی لەشەڕی 1877-1878 شكستیان هێنابوو،پەلاماری ئێرانی دا! ئەو مەسەلەی دەوڵەت و دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی، كە لەو قۆناغەدا باس دەكرێت، ئەوە تەنیا دنیابین و خوێندنەوەی ئەو دیلۆماتكارو مێژوونووسانە بووە، كە لەو قۆناغەدا ژیاون، یاخود لەژێر كاریگەری ئایدیۆلۆژیای ناسیونالیستییەوە مێژووی ئەو قۆناغەیان نووسیوەتەوە، ئەگەر نا كەسێك بیەوێت دەوڵەتێكی كوردی دامەزرێنێت، چۆن دوای دوای ئەوەی شكست دێنێت، بەڕێزەوە دەبێتە میوانی سوڵتان عەبدولحەمید! ئەو ئەزموونە رێك دوای سەد ساڵ لەباشووری كوردستان دووبارە بووەوە، كاتێك بزووتنەوەی ئەیلوول بەكۆتا هات، سەركردەكان لەو ئەمریكایە داوای پەناهەندەییان كرد، كە خۆیان و مەسەلەی كوردیان وەك ئامڕازێك لە پێناو بەرژەوەندییەكانی خۆیاندا بەكارهێنا!
گۆڕینی دەسەڵاتی میرەكان بۆ دەسەڵاتی پیاوە ئاینییەكان، هاوكات بوو لەگەڵ گۆڕانی دەسەڵاتی پیاوانی ئاینی بە توێژی ئەفەندی، واتە دەستەبژێری نوێی تەكنۆكرات، لەو وڵاتانەی كوردستانیان بەسەر دابەشكراوە، كە ئەو ئەفەندیانە دواتر لەو دەوڵەتانەش دەسەڵاتیان پێدرا، دوای ئەوەی لە دەوڵەتی عوسمانی جیابوونەوەو بوونە كرۆكی دامەزراندنی ئەو دەوڵەتانە، وەك ئێرا بۆ نمونە، كە لەسەر دەستی ئەم دەستەبژێرە نوێیەدا بناغەی دانرا.
ئەم گۆڕالنكارییە پێچەوانەییەی كورد، كە لەجیاتی پیاوانی ئاینی دەبوایە دەستەبژێری تەكنۆكراتی كوردی جڵەوی قۆناغە بگرێتە دەست، بوو بە سەرەتای قۆناغێكی رەش و گەڕاندنە دواوەیەكی ترسناكی مێژووی كوردە تاوەكو ئەمڕۆشی لەگەڵ دابێت بەردەوامە، یەكەمین دابەشبوون لە بزووتنەوەی كورد لبەمێژووی نوێدا، واتە دوای جەنگی یەكەمی جیهانی، لەنێوان كوڕو نەوەكانی شێخ عوبەیدولڵاو نەوەكانی میرەكانی بۆتان، واتە بەدرخانییەكان دەستیپێكرد، ، كاتێك زۆربەی گەلانی ژێر دەسەڵاتی عوسمانییەكان داوای سەربەخۆیی و دامەزراندنی قەوارەی تایبەت بەخۆیان دەكرد، لەوانەش كوڕەكانی بدرخان، كەدوای رووخانی میرنشینەكەیان لەساڵی 1847 ئاوارەی ئەستانە و تێكەڵ بە ژیانی مۆدێرن و شارستانی ببوون، كوڕەكانی شێخ عوبەیدوڵا دژی روخانی دەوڵەتی عوسمانی وەستانەوە و داوای مافی ئۆتۆنۆمیان دەكرد، ئەمە بووە ۆی ئەوەی لەو قۆناغەدا بزووتنەوەی كوردی پەرتەوازە بێت، كاتێك زەبروزەنگی كەمالیەكان واگای هێنانەوە، قۆناغەكە بەسەر چوو بوو و كورد هەموو شتێكی لەدەستدابوو، سەیر لەوەدایە زۆربەی ئەوانەی لەوەی پێی دەگوترێت شۆڕشی شێخ سەیدی پیران و دواتریش كۆمەڵەی خۆییبوونیان دامەزراند، لەو دەرەبەگ و كەسایەتیە كوردانەبوون، كە تا سەركەوتن پشتگیری كەمالیەكان كرد، دوای ئەوەی لە لۆزان بەدەركەوت كڵاویان چۆتە سەرو بەكارهێنراون، ئنجا وەك دەڵێن لەكاتی بەسەرچوودا خۆیان كۆكردەوەو راپەڕینیان كرد(راپەڕینی شێخ سەعید-1925-و شۆڕشی ئارارات1927-1931،كە ئەمەش جگە لە ماڵوێرانی و بەهەردەردانی تواناكی كورد هیچی تریان پێ نەبوو.

ئەو كێشەیە پاشان پەڕییەوە حكومەتەكەی شێخ مەحمودیش، كە وەك فیوداڵێكی ئاینی جڵەوی دەسەڵاتی گرتە دەست، بەڵام جیاوازی شێخ مەحمود لەگەڵ ئەوانەی پێش خۆی و تەنانەت دوای خۆشی ئەوە بوو، لەرووی دەروونییەوە دووچاری دوونییەت و خۆبەكەمزانین نەببوو، وەك ئەوانەی پێش خۆی و دوای خۆیشی، هەرگیز خۆی لە پاشای ئێراق نەك بە كەمتر نەدەزانی، بگرە بەگەورەتریش دەزانی، لەگەڵ ئەوەشدا خەڵكێكی گەندەڵی لەخۆی كۆكردەوەو نەیتوانی ئەركی قۆناغەكەی خۆی هەڵگرێت. لەماوەی جەنگی دووەمی جیهانی، كۆمەڵێك رۆشنبیررانی كورد، كە لەرووی چینایەتییەوە لەچینی رەش و رووتی كۆمەڵگەبوون، یاخود بە چەمكە ماركسییەكەی لەرووی هەست و بیركردنەوە لەو چینەدا توابوونەوە، كۆمەڵەی ژێكافیان دامەزراند، كە هەر لەسەرەتاوە دژی ئەوەبوون، رێگە بدرێت ئاغاو دەرەبەگەكان شوێنیان لەو بزووتنەوەیە بكرێتەوە، دواتر لەژێر كاریگەری سۆڤییەتیەكان و بەپێشڕەوایەتی قازی موحەمەد، ئەو ئاڕاستەیە تێكشكێنراو دەسەڵات خرایەوە بەردەستی ئاغاو دەرەبەگەكان، پاشان هەر ئەو ئاغایانە لەژێرەوە دەستیان لەگەڵ حكومەتی ئێران تێكەڵ كرد و كۆماری مهاهبادیان رووبەڕووی هەمان كێشە كردەوە.
دوای جەنگیش، واتە لەدوای جەنگی دووەمی جیهانیشەوە، دوو بنەماڵە وەك هاوسەنگی یەكترو لەگەڵ بەغداش بەكارهێنران، بنەماڵەی بارزانی و تاڵەبانی، كە هەر لە بنەڕەتەوە لەگەڵ ئینگلیزەكان یەك بوون، ئەوانە تا ئێستا بەردەوامن و لەژێر سایەی ئەو دوو بنەماڵەیەدا كۆمەڵگەی كوردی لەباشوور تووشی ئەو هەموو زەرەرو زیانە بووە و هەزاران رۆڵەی خۆی بەكوشت دا، لەپێناو ئەوەی ئەوان دەوڵەمەندو خاوەن سەرمایەو خەڵكیش برسی بێت، لەگەورەترین دەرفەتی مێژوویدا ئەوان خۆیان دەستی توركیاو ئێرانیان راكێشاو لەجیالتی ئەوەی بناغەی قەوارەیەكی كوردی دابڕێژن، باشووری كوردستانیان دایە دەست دوژمنانی كورد و كۆمەڵگەی كوردیان لەناخەوە داڕوخاند، ئەو دۆخەی ئێستا باشووری كوردستانی تیادا دەژیت، باشترین نمونەیە بۆ ئەو مۆدێلە، كە لەقۆناغەكانی كۆتایدایە، لەكاتێكدا ئەو مۆدێلەی، كە لەرۆژئاوا لە بواری پراكتیكیدا لە قۆناغەكانی سەرەتای تەمەنیدایە، ئەو مۆدێلەی، كە جارێكی تر جڵەوی دەسەڵاتی لەدەست ئاغاو دەرەبەگەكانی كوردی سەندۆتەوەو ئەگەر بەو ئاڕاستەیە بەردەوام بێت، بێگومان بە كۆمەڵێك دەستكارییەوە، كورد دەگەڕێنێتەوە سەر رەوتی گەشەسەندنی مێژوویی راستەقینەی خۆی.

بەشی حەوتەم

بۆیە ئەگەر بەوردی سەرنج بدەینە ئەو ئەزموونەو لەسەر بنەمای گەڕانەوەی دەسەڵات بۆ خەڵك، جیاوازی نێوان مۆدێڵی رۆژئاوا باشووری كوردستان شیبكەینەوە، بۆمان دەردەكەوێت، كە جیاوازییەكی ئێجگار گەورە لە ئارادایەو دەبیت ئەو جیاوازییە بۆ شرۆڤەكردن و لێكدانەوەی ئەو قۆناغە مێژووییەی تیایدا دەژین، بەهەند وەربگیرێت و بایەخی پێبدرێت، هەرچەندە دۆخی رۆژئاوای كوردستانیش لە ئێستادا لە دۆخێكدا نییە ئێرەیی پێبرێت، بەڵام سەرباری ئەو زەبرو زیانانەی لێی دەكەوێت، هێشتا دۆخی لە باشووری كوردستان، واتە هەرێمی كوردستان باشترەو ئیرادەیەك بەڕێوەی دەبات، كە تاوەكو ئێستا تەسلیم نەبووەو خۆی بەدەستەوە نەداوە!
كەواتە بەگوێرەی سیناریۆی یەكەم، ئەگەر ئەو هەوڵانەی ئەمریكا وەك هەوڵێك بۆ گەڕاندنەوەی سیستەمی تاكجەمسەری و باڵادەستی بێ ركابەری ئەمریكی خوێندنەوەی بۆ بكرێت، ئەوە وەك ئاماژەی پێكرا، رەنگ دەرفەتێكی گەورەتر لەبەردەم كورددا بكاتەوەو كورد سوودمەندی یەكەم بێت، بەڵام بە وردبوونەوە لەو گۆڕانانەی لەهاوسەنگی هێزی جیهانیدا روویداوە، هاتنەدی گریمانەی ئەو سیناریۆیە ئاسان نییە، لەو حالەتەدا ئەگەری سیناریۆی دووەم دێتە پێشەوە، واتە ئەو هەوڵانەی ئەمریكا ئەو هاتنەپێشەوە بەهێزەی (دۆناڵد ترامپ) بۆ سەر گۆڕەپانی سیاسەتی جیهانی، ئەنجامی سازشكردنێكە لەنێوان زلهێزەكاندا ولەپێناو داڕشتنەوەی سیستەمێكی جیهانییە، كە راستە رەنگ بێت رێگە بۆ سەركردایەتیكردنی ئەمریكا بۆ ئەو سیستەمە خۆش بكات، بەڵام ئەمریكا وەك تاقە هێزێكی باڵادەست نامێنێتەوە زلهێزەكانی تریش رۆڵێكیان لەسەر تەختەی شانۆی جیهانی بۆ دیاردەكرێت، ئەمەش ئەوەی لێدەكەوێتەوە، كە ئەو دابەشكردنەو داڕشتنەوەی نەخشەی سیاسی جیهان، كە لە ئێستا بەڕێوە دەچێت، لە ئەنجامی ئەو سازشكردن و رێككەوتنەدا بێت، كە لەپشت پەردەكانەوە لەنێوان ئەمریكاو روسیا بەپلەی یەكەم كرابێت، بۆئەوەی ناوچەكە لەسەر بنەمای بەرژەوەندی هەموو لایەك دابڕێژنەوە، دیارە ئەمەش مەبەستێكی شاراوەی گەورەی ئەمریكای لە دواوەیە، كە ئەویش درز خستنە نێوان روسیاو چینەو ئەمركیا دەیەوێت بەم هەوڵەی رێگە لەوە بگرێت، كە چین چیتر نەتوانێت، وەك هێزێكی گەورەی ئابووری جیهانی، روسیا، وەك هێزیكی گەورەی سەربازی لەپیناو بەرژەوەندییە ستراتیژی و جیهانییەكانی خۆی بەكاربێنێت، لەو حالەتەشدا دەرفەتی باشترو زیاتر بۆ ئەمریكا دەڕەخسێت، بۆ ئەوەی رووبەڕووی مەترسییەكانی چین ببێتەوە.
لەژێر رۆشنایی ئەم سیناریۆیەدا، جۆرە رێككەوتنێكمان بۆ دەردەكەوێت لەنێوان هەردوو پڕۆژەی جیهانگەرایی ئەمریكا و پڕۆژەی ئۆڕاسیای روسیا، پێگەی ئایندەی كوردیش، یاخود بە واتایەكی تر چارەنووسی دۆخی ئێستای كوردیش، دەكەوێتە ژێر سایەی ئەو رێككەوتنەوە، رەنگ بێت دۆخی كورد لەو حالەتەدا وەك سیناریۆی یەكەم نەبێت، كە ئەگەر دامەزراندنی قەوارەیەكی سەربەخۆی كوردی تیادا زۆرتر بێت، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا كورد بێهیوا ناكرێت و راستە دەرفەتی دامەزراندنی قەوارەیەكی سەربەخۆی كەم دەبێتەوە، بەڵام زیاتر لەو مافە كەلتووری و رۆشنبیریانە بەدەست دێنێت، كەلەپڕۆژەی ئۆراسیای رووسیادا ئاماژەی پێكراوە، واتە كورد دەرگایەكی بچووكتری لەبەردەم دەكریتەوە، لەوەی لە سیناریۆی یەكەمدا بۆی رەخسا، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا لەقۆناغی نوێدا زۆر مافی بەشیوەیەكی یاسایی بۆ دەستەبەر دەكرێت و بەشێوەیەك لەشێوەكان وەك هێزێكی فەرمی دانپیانراو لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی پێگەیەك لە پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكاندا داگیر دەكات، بێگومان ئەگەر ئەو دوو هێزە بیانەوێت ئەگەربۆ ماوەیەكیش بێت ئاشتی و سەقامگیری بۆ ئەو ناوچەیە، واتە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بگەڕێننەوە، بەتایبەتیش ئەمریكا تاوەكو ململانێكانی لەگەڵ چیندا بەلایەكدا یەكلادەكاتەوە، كە لەبەرژەوەندی خۆی دابێت، دیارە سەپاندنی دۆخێكی یاسایش بۆ كورد تا ئەو ماوەیە شێوەكەی هەرچۆنێك بێت، دەتوانین بە بەراورد بەمێژووی سەد ساڵەی رابردوو وەك پێشوەچوونێك سەیری بكەین.

لەم حالەتەدا مۆدێلی رۆژئاوای كوردستان دەتوانیت خۆی بپارێزێت و بمێنێتەوە، بە تەنیا مانەوەشی بەهەرشێوەیەك بێت دەسكەوتێكی گەورەیە، هەرچەندە ئەو ململانێ چرەی لە ناوچەكەدا روودەدەن، ئاماژەیەكیان بۆ ئەوە تێدایە، كە توركیا و ئیسڕائیل لەسەر دابەشكردنی سوریا لەنێوان خۆیاندا رێككەوتبن، چونكە ئەگەر سەیری هەنگاوە سەربازی و ستراتیژییەكانی ئەو دوو ولاتە بكەین، بەشینەیی بە ئاڕاستەی یەكتر هەنگاو دەنێن و هەریەكەیان هەوڵدەدات لەسەر حسێبی ئەو وڵاتە، واتە جوگرافیای خۆی فراوان بكات، ئەمەش وا دەكات لە ئایندەیەكی نزیكدا رۆژئاوای كوردستان ببێتە ناوچەیەكی تامۆنی لەنێوان توركیاو ئیسرائیلدا، هاوكات مەترسی ئەوە زیاتر دەكات، لەپێناو بەرژەوەندییەكانی هەردوو وڵات، بەشێكی زۆری دانیشتوانی غەزە، كە ئەمریكاو ئیسرائیل كۆكن لەسەر راگواستنەوەیان، بگوزانەوە رۆژئاوای كوردستان، تەنانەت بەشێكیشیان بۆ هەرێمی كوردستانیش، بەتایبەتی بۆ ئەو ناوچانەی ئێستا لەژێر دەسەڵاتی هێزەكانی توركیادایە لەسەر سنوورەكانی نێوان توركیاو هەرێمی كوردستان، كە لە هەندێك شوێن دەگاتە قووڵایی زیاتر لە40 كم چوارگۆشە، هاوكات بەشێك لەو ناوچانەی دەكەوێتە خوار هێڵێ 36، كە بە ناوچە دابڕاوەكان پێناسە دەكرێت، بەم شێوەیە دیمۆگرافیاو رۆژئاواو باشووری كوردستان، لە ستراتیژیترین و هەستیارترین شوێنەكانیدا گۆڕانكاری بەسەر دادێت، بەمەش ئەو ێشبینیانەمان دێتە دی، كە چەندین ساڵە كردوومانە، كە یەكێك لەئەگەرەكانی جەنگی نوێی جیهانی، دابەشكردنەوەی كوردستانە لەسەر بنەمای گۆڕینی دیمۆگرافی، كە ئێستا جگە لە رۆژهەڵاتی كوردستان، لە هەموو پارچەكانی تر بە گەرمی بەڕێوە دەچێت، چ لەلایەن دوژمنانی كورد چ لەلایەن دەسەڵاتی بەناو كوردییەوە، دیارە لەو رۆژانەی دوایدا سەرۆكی ئەمریكا راشكاوانە ئاماژەی بەو پڕۆژەیە كرد، كە دەیانەوێت كێشەی گواستنەوەی فەلەستینییەكان لەسەر حسێبی خاكی كوردستان چارەسەر بكەن، ئەمەش هەنگاوێكی نوێ نییەو دوای داگیركردنی عەفرین، بەشێك لەو كارە جێبەجێكراو بە پارەو سەرمایەی عەرەبی ولەژێر سەرپەرشتی توركیا چەندین شاری نوێ دروست كران و عەرەبیان تیادا نیشتەجێ كرا، ئەگەر ئەو هەنگاوە بكەوێتە بواری جێبەجێكردنەوە، ئەوە دیمۆگرافیای بەشێكی تری ئەو پشتێنەیە دەگۆڕێت، كە توركیا دەیەوێت بەدرێژایی سنوورەكانی خۆی لەگەڵ سوریاو ئێراق و ئێران دروستیكردووە تاوەكو ئێستاش بەردەوامە تیایدا.
ئەم ئەگەرەش هەموو ئەو بۆچوونانە پووچەڵ دەكاتەوە، كە گریمانەی دابەشكردنی ناوچەكە دەكات بۆ چەند قەوارەیەكی بچووك، بە مەبەستی پاراستنی بەرژەوەندییەكانی ئیسرائیل، دیارە كورد تا رادەیەكی زۆر گرەوی لەسەر ئەمە چنیوەو لە سیناریۆی یەكەمدا بەوردی شیكردنەوەمان بۆ كرد، بەڵام ئەگەر ئەمە لەلایەك بەرژەوەندییەكانی ئیسرائیل بپارێزێت، لەلایەكی تر هەڕەشەكانی سەر توركیا زیاتر دەكات، كە رێگە نادات ناوچەكە بەم شێوەیە دابەش بكرێت، هەرچەندە بەئاگاداری خۆشی بێت، لەبەرئەوەی دواجار ئەو دابەشكارییە وڵاتەكەی ئەویش دەگرێتەوە، چونكە بەشێكی گەورەی كوردستانیش ئەو داگیری كردووەو دەبێت لێی جیابێتەوە، ئەمە لەلایەك، لەلایەكی تر ئەو دۆخە نوێیە هەرگیز رێگە بە توركیا نادات بەگەورەیی و باڵادەستی لەنێو ئەو قەوارە سیاسییە نوێیە بچووكانە بمێنێتەوە، لەكاتێكدا خۆی لە بنەڕەتدا هاوسەنگی ناوچەكە تێكچووەو ئێران، وەك بەشێكی گرنگ لە هاوسەنگی هێزی نەك بە تەنیا رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەڵكو ئاسیای ناوەڕاست و ناوچەی حەوزی قەزوێنیش باڵی كراوەو خەریكە باڵەكەی دەشكێنرێت، توركیا خۆشی باش درك بەو مەترسییە دەكات و سیناریۆی زیندوو كردنەوەی پڕۆسەی ئاشتی و جارێكی تر كردنەوەی دەرگای ئیمڕاڵی، بەشێكە لە هەوڵەكانی ئەو وڵاتە بۆ مامەڵە كردن لەگەڵ ئەو دۆخە نوێیەو لەلایەكی تر درز خستنە نێوان قەندیل و ئیمڕاڵی، كە دیارە بەمەش هەوڵدەدات لەلایەك هەموو ئەگەرەكانی ئەو گۆڕانكارییە خێرایانەی لەناوچەكە روودەدەن بخاتە ژێر كۆنتڕۆڵی خۆی، لەلایەكی تر، كە لەرووی سەربازییە نەیتوانی رۆژئاواو قەندیل تێكبشكێنێت، لەرێگەی سیناریۆی بەناو پڕۆسەیەكی ئاشتی لەم شێوەیەوە، لەباریەكیان هەڵوەشێنێتەوە و هەركاتێك ئەو توانی بەرژەوەندییەكانی خۆی بپارێزێت و لەگەمە نێو دەوڵەتی و هەرێمییەكەدا شوێنێكی شایستە بەخۆی زامن بكات، جارێكی تر پڕۆسەی ئاشتی بەلاوە بنێت، رەنگ بێت دواخستنی پەیامەكەی ئۆجەلان، كە بڕیاربوو ١٥ ئەم مانگە بڵاوبكرێتەوە، یەكێك لە دەرئەنجامەكانی ئەو گۆڕانكاریانە بێت!

https://t.me/kameranmentk1